آیین اخلاق حرفه ای

پیشگفتار

آیین اخلاقی هر حرفه بیانگر اصول و ارزش‏های پایدار و محوری اعضا در ارتباط با جامعه و گروه های ذیحق و ذینفع در آن حرفه است. هدف آن حفظ حقوق و حفاظت و دفاع از جامعه و گروه های مذکور، در برابر ضرر و زیان ‏های احتمالی ناشی از عملکرد آن حرفه است.

هر چند سابقه آیین اخلاق حرفه‏ای در غرب به اوائل قرن نوزدهم می‏رسد[۱]، ولی مطالعات نشان می‏دهد که قرن‏ها پیش، چیت‏سازان و آهنگران در ایران دارای ضوابط و معیارها و آیین ‏حرفه‏ای جامع و مستحکمی بوده اند[۲]. شاید بتوان آیین‏های مذکور را اولین آیین‏های اخلاق حرفه‏ای مدون به شمار آورد.

امروز، نیاز به آیین اخلاق حرفه‏ای در رشته‏های مهندسی و تکنولوژی بیش از گذشته احساس می‏گردد. پیشرفت‏ها و دستاوردهای تکنولوژی طی قرن گذشته و ادامه روند پرشتاب آن در آینده هر چند رشد و گسترش شگفتی‏آوری را همراه داشته، آسیب‏های جدی و جبران‏نا‏پذیری نیز بر محیط زیست و کیفیت زندگی وارد ساخته و اخلاق، فرهنگ و محیط اجتماعی انسان را به شدت مورد تهدید قرار داده است. با توجه به برنامه توسعه کشور و طرح‌های عمرانی متعدد و سرمایه‏گذاری عظیم در آنها، مهندسان مشاور کشور رسالت مهمی در تهیه و نظارت بر اجرای طرح‌ها و توسعه ملی به عهده دارند و در جایگاهی قرار گرفته‏اند که نه تنها باید منافع ملی و سلامت محیط زیست کشور را مد نظر داشته باشند، بلکه باید حقوق کارفرمایان، پیمانکاران، کارکنان و گروه های کارشناسی و مهندسی را نیز محترم شمرده، از آن دفاع نموده و از راه یافتن فساد در حرفه مهندسان مشاور جلوگیری کنند. از این رو مهندسان مشاور کشور بایستی در چارچوب ضوابط اخلاقی روشن و شفافی‏ که رعایت آنها موجب توسعه و کمال آنان و حرفه مهندسین مشاور در کشور می‏گردد، فعالیت کنند.

در این راستا، شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران در خردادماه 1383 کمیته‏ای را برای تدوین استراتژی جامعه و آیین اخلاق حرفه‏ای مهندسان مشاور تعیین نمود. کمیته مذکور ابتدا افراد، سازمان ها و گروه هایی را که حقوق آنان بایستی از سوی مهندسان مشاور مورد توجه و احترام قرار گیرد، تعریف نمود و بر این اساس در تدوین آیین اخلاق حرفه‏ای مهندسان مشاور، علاوه بر حفظ منافع ملی، محیط زیست و فرهنگ، توجه به حقوق کارفرمایان، حرفه مهندسی مشاورو هر یک از اعضا و کارکنان آنها را نیز لازم شمرد.

در تنظیم و تدوین آیین‏ اخلاق حرفه‏ای، کمیته مسئول با مراجعه به شبکه جهانی اطلاعات و جمع‏آوری، مطالعه و بررسی آیین‏ اخلاقی مهندسان مشاور چند کشور مانند هند، استرالیا، کانادا، آمریکا و همچنین اتحادیه فیدیک از یک سو و جمع‏آوری نظرات و پیشنهادات شرکت‏های عضو جامعه مهندسان مشاور ایران از طریق پرسشنامه‏ای که بین اعضای جامعه توزیع گردید از سوی دیگر، اولین ویرایش آیین اخلاق حرفه‏ای مهندسان مشاور را تنظیم نمود. ویرایش اول در کمیته مورد بررسی و برای نظرخواهی مجدد در اختیار اعضای جامعه قرار گرفت. پس از اعمال نظرات دریافت شده و اصلاحات مکرر، متن فراهم شده پس از ویرایش پنجم در شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران مطرح و پس از حداقل پنج جلسه بررسی تفصیلی و اعمال آخرین نظرات اصلاحی، مورد تصویب واقع گردید. اینک آیین اخلاقی مهندسان مشاور به صورت نهایی تنظیم و تقدیم اعضای محترم جامعه و حرفه شریف مهندسان مشاور می‌گردد.

بی‌گمان کارآمدی آیین اخلاقی تنظیم شده، در جریان عمل مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و با توجه به اولین تجربه جامعه مهندسان مشاور ایران در این مورد و نیز با توجه به محیط متحول جامعه و تکنولوژی و حرفه مهندسی و پدید آمدن مسائل جدید، با گذشت زمان و به طور ادواری، مورد تجدید نظر و اصلاح قرار خواهد گرفت.

آیین اخلاق حرفه‏ای جامعه مهندسان مشاور حول پنج محور اساسی به شرح زیر تدوین گردیده است:

۱ـ	تعهدات مهندسان مشاور نسبت به منافع ملی، محیط زیست و فرهنگ.
۲ـ	تعهدات مهندسان مشاور نسبت به کارفرمایان.
۳ـ	تعهدات مهندسان مشاور نسبت به حرفه مهندسی مشاور.
۴ـ	تعهدات مهندسان مشاور نسبت به یکدیگر.
۵ـ	تعهدات مهندسان مشاور نسبت به کارکنان و سهامداران خود.

تعهدات مربوط به هر یک از محورهای پنجگانه فوق در سه سطح به شرح زیر تدوین گردیده است:

۱ـ	اصول بنیادین اخلاق حرفه‏ای:اصول و ارزش‏های اخلاقی است که جنبه آرمانی دارند. دستیابی و تحقق کامل این اصول مقدور نیست. تنها می‏توان در جهت آنها تلاش کرد و به آنها نزدیک شد. سایر اصول و معیارها و دستورات اخلاقی، از این اصول بنیادین نشأت گرفته و راه‌های تحقق و نزدیک شدن آنها به شمار می‏روند.
۲ـ	معیارهای اخلاق حرفه‏ای: حداکثر سطح اخلاقی رفتار حرفه‏ای است که مهندسان مشاور تحقق آن را ممکن می‏دانند و برای آن می‏کوشند. این معیارهای اخلاقی، وسیله دستیابی یا نزدیک شدن به اصول بنیادین یا آرمان‌های اخلاقی می‏باشند.
۳ـ	اصول بنیادین اخلاق حرفه‏ای:حداقل سطح اخلاقی رفتار حرفه‌ای است که عدول از آنها موجب تنبیه انضباطی می‌شود.

در ابتدا، قبل از ورود به محورهای پنجگانه و سطوح سه گانه فوق، ارزش‏های اخلاقی مورد نظر جامعه مهندسان مشاور ایران ارائه گردیده است. منظور از ارزش‏های اخلاقی، موازینی است که این جامعه برای تعریف و تبیین خوب از بد و درست از نادرست استفاده می‏کند.

لازم می‏داند از اعضای کمیته تدوین استراتژی جامعه و آیین اخلاق حرفه‏ای مهندسان مشاور، آقایان عطاالله آیت‏الهی، محمدحسین بنی‏اسدی، محمدعلی حامدی، محمدرضا حسینی، مرتضی حقوقی، محمود سیار، سهراب مشهودی، ادموند میرزاخانیان و تیمور هنربخش و همچنین کارشناس کمیته آقای منصور شریفی که در تمامی مراحل تنظیم و تدوین آیین‏نامه اخلاق حرفه مهندسان مشاور شرکت فعال داشتند، تشکر نماید.

امید است این آیین حرفه‏ای به ارتقای سطح اخلاقی فعالیت‏های مهندسان مشاور کشور، اعتلای حرفه مهندسی و پیشرفت و کمال مهندسان و کارشناسان و در نهایت توسعه و اعتلای کشور بیانجامد.

جامعه مهندسان مشاور ایران

بهمن ماه 1384

[۱] اولین آیین اخلاق حرفه‏ای به معنای امروزین را در غرب، شخصی به نام توماس پرسیوال (۱۸۰۴-۱۷۴۰) در حدود سال ۱۸۰۰در منچستر انگلستان برای حرفه پزشکی تدوین کرد. 

[۲] هانری کربن، آیین جوانمردی، ترجمه احسان نراقی ۱۳۸۳ (ص ص ۸۰ و ۲۰۴)

برای مشاهده آیین اخلاق حرفه ای جامعه مهندسان مشاور ایران لینک زیر را کلیک کنید

دریافت فایل ضمیمه